ERASMUS+ Mobilność edukacyjna:
Nowe technologie na wystawie muzealnej jako narzędzie edukowania seniorów
W ciągu ostatniej dekady nowe technologie stały się nieodłącznym elementem wyposażenia muzealnych wystaw. Ekrany dotykowe, stanowiska multimedialne i aplikacje poszerzają przestrzeń klasycznej ekspozycji. Zwiększają atrakcyjność i zakres prezentowanych informacji. Zazwyczaj przyciągają uwagę dzieci i młodzieży.
Jak zachęcić seniorów do korzystania z nowych technologii na ekspozycjach? W jaki sposób zastosować multimedia w edukacji osób w wieku senioralnym? Czy istnieje uniwersalna metoda w projektowaniu i aranżowaniu stanowisk intermedialnych na wystawach, by były dostępne dla każdej grupy wiekowej? Na te pytania starali się znaleźć odpowiedzi pracownicy Muzeum Kinematografii w Łodzi uczestniczący w projekcie Erasmus+ Mobilność edukacyjna.
Projekt Erasmus+ Mobilność edukacyjna
W projekcie realizowanym w latach 2020-2023 wzięło udział trzech pracowników i dwie pracowniczki Muzeum Kinematografii w Łodzi z Działu Wystaw i Projektów oraz Działu Edukacji i Kultury Filmowej. W ramach mobilności podróżowali do siedmiu europejskich instytucji, w których badali dobre praktyki w edukowaniu seniorów poprzez nowe technologie na wystawach.
Metodą badawczą był job shadowing, czyli obserwacja praktyk i rozwiązań wprowadzonych przez „instytucje przyjmujące”. Uczestnicy projektu zadawali pytania, przeprowadzali rozmowy z przedstawicielami różnych działów, uczestniczyli w warsztatach edukacyjnych dla dzieci i dorosłych, zwiedzali wystawy muzealne, obserwowali reakcje zwiedzających. Najważniejsze były spostrzeżenia na temat nowych mediów stosowanych w zakresie edukacji seniorów i seniorek.
INSTYTUCJE PARTNERSKIE
Berlin: Deutsche Kinemathek
Dopracowana pod względem architektonicznym wystawa stała opowiada kompletną historię niemieckiej kinematografii – od początków kina po współczesne produkcje filmowe. Wśród urządzeń multimedialnych znajdują się klasyczne ekrany wyświetlające fragmenty najważniejszych dzieł niemieckiej kinematografii (niekiedy prezentowane w formie artystycznego split screenu) oraz ekrany dotykowe umożliwiające korzystanie z aplikacji.
Wystawa czasowa składa się z różnych nowych technologii pozwalających odebrać twórczość Wernera Herzoga w niespotykany dotąd sposób. Wśród urządzeń znajdziemy m.in. trzy ekrany z impresjonistycznym montażem fragmentów przyrodniczych dzieł Herzoga, tablety z fragmentami seriali i filmów, w których wystąpił niemiecki reżyser oraz wypowiedzi osób współpracujących z twórcą prezentowane w formie klasycznej projekcji oraz dźwięku audio na słuchawkach. Dodatkowo na wystawę został przygotowany specjalny audioguide. Na ścieżce dźwiękowej, oprócz narratora, można usłyszeć głos Wernera Herzoga.
Seniorzy stanowią stałą grupę odwiedzających Deutsche Kinemathek w Berlinie. Oferta edukacyjna, wykorzystująca nowe technologie, jest kierowana głównie do młodych (np. aplikacja mobilna „On Set – Film in Berlin”).
Praga: NaFilm - Národní filmové muzeum
NaFilm jest jedynym muzeum kinematografii w Czechach. Mieści się w zabytkowym budynku Mozarteum na praskim Nowym Mieście. Świetna lokalizacja oraz ciekawa, interaktywna ekspozycja czyni z tej instytucji jedno z najlepiej ocenianych i najchętniej odwiedzanych muzeów w Pradze.
NaFilm jest placówką muzealną nastawioną na wchodzenie zwiedzających w interakcję z nowymi technologiami. Na pierwszym poziomie muzeum znajduje się m.in. dźwiękoszczelne studio nagraniowe, w którym zwiedzający mogą wcielić się w rolę imitatorów dźwięku. Na tym samym poziomie, w innej części ekspozycji są zaprezentowane okulary VR i słuchawki – zestaw do odbioru rzeczywistości wirtualnej. Na niższym poziomie ulokowane jest m.in. stanowisko do tworzenia animacji poklatkowej oraz małe sale kinowe, w których można obejrzeć czeskie filmy eksperymentalne i animacje krótkometrażowe.
Interaktywne doświadczenia pomagają zrozumieć zwiedzającym początki kinematografii oraz esencję obrazów poruszanych na ścianie.
Amsterdam: Eye Film Museum
Wystawa stała przedstawia zabawki optyczne oraz technologię i sprzęty tworzące kinematografię (projektory, kamery). Na ekspozycji są umieszczone ekrany prezentujące zasady działania wybranych obiektów.
Istotnym elementem planu wystawienniczego Eye jest prezentowanie dorobku artystów sztuk wizualnych. Trwająca wystawa czasowa Fiona Tan. Mountains and Molehills przedstawiała twórczość artystki. Jej prace zaprezentowano na urządzeniach multimedialnych oraz instalacjach wideo które nie wymagały od zwiedzających wchodzenia w bezpośrednią interakcję.
W kasie Eye można wypożyczyć przewodnik multimedialny Eye Walk umożliwiający m.in. nagranie samodzielnej sceny na green screen.
W foyer zwiedzający może odpocząć na ławeczkach z nagraniami audio czterech twórców filmowych (Eye Listen) tworzących trójwymiarową przestrzeń słuchowiska.
Paryż: The Museum of the Cinema of the Cinémathèque Française
Cinémathèque Française jest instytucją zajmującą się gromadzeniem, archiwizacją i udostępnianiem materiałów związanych z kinematografią francuską oraz światową. Obecna wystawa stała prezentuje Georgesa Mélièsa na tle powstającego przemysłu filmowego we Francji i na świecie. Ma klasyczny charakter. Kuratorzy stawiają na prezentację obiektów. Multimedia są obecne jako uzupełnienie dla eksponatów. W ofercie dostępne są audioprzewodniki.
W Cinémathèque Française można też obejrzeć wystawy czasowe, poświęcone wybranemu artyście, gatunkom i prądom filmowym. Otwarta w okresie mobilności Top secret: kino i szpiegostwo przedstawia związki pomiędzy szpiegostwem i filmem od zarania tej sztuki oraz sposoby prezentowania na ekranie agentów wywiadu. Podobnie jak w przypadku wystawy stałej, ekspozycję czasową budują eksponaty, ale pojawia się więcej multimediów, zwłaszcza w ostatnim segmencie wystawy, gdzie zwiedzający może dotykowo manipulować konsolą, przedstawiającą mapę wywiadowczą świata.
Działania instytucji są ukierunkowane w stronę edukacji filmowej młodszych uczestników. Mieszczące się na trzecim piętrze gmachu instytucji sale zostały wyposażone w zestaw wewnętrznego sprzętu umożliwiającego profesjonalną realizację form filmowych: kamery, projektory, głośniki i mikrofony, eksponaty i rekwizyty.
Frankfurt: DFF – Deutsches Filminstitut & Filmmuseum (German Film Museum)
Wystawa stała w DFF składa się z dwóch części: Cinema Perception (wykorzystanie multimediów zostało tutaj ograniczone do minimum) i Cinematic Storytelling (zawiera liczne rozwiązania interaktywne z wykorzystaniem technologii: film wyświetlany na czterech wielkoformatowych ekranach, green screen, aplikacje multimedialne). Zespół kuratorów muzeum rozpoczyna właśnie prace nad modernizacją wyglądu ekspozycji.
W kasie muzeum można wypożyczyć przewodnik multimedialny, MultiMediaGuide, który był przygotowywany przez 3 lata we współpracy z trzema grupami dzieci w wieku 8-9 lat, 10-13 lat i 16-18 lat.
Osoby senioralne i dorośli są na liście ich priorytetów w przyszłości, jednak podobnie jak w przypadku kilku poprzednich instytucji uczestniczących w projekcie, i tutaj w pierwszej kolejności nacisk jest kładziony na dotarcie z ofertą do młodszych odbiorców oferty DFF.
Tallinn: Filmimuuseum
Muzeum Filmu w Tallinnie jest częścią Eesti Ajaloomuuseumist (Muzeum Historii Estonii). Wystawę stałą tworzą dwie równoległe narracje. Pierwsza przedstawia proces realizacji filmu – od narodzin pomysłu na scenariusz, przez plan zdjęciowy, po uroczystą premierę z czerwonym dywanem. Druga narracja skupia się na prezentacji najważniejszych tytułów w historii estońskiej kinematografii.
Twórcy wystawy dołożyli starań, aby każde pomieszczenie oferowało zwiedzającym innym zestaw nowych mediów. Sekcja prezentująca pitching, czyli prezentację pomysłu na scenariusz, została przedstawiona poprzez aplikację w stylu karaoke, która nagrywa wideo z głosem zwiedzającego, a następnie wysyła zmontowany materiał na wskazany adres mailowy. Inna aplikacja daje możliwość stworzenia własnych efektów dźwiękowych do filmu. Oprócz tego zwiedzający może skorzystać z technologii takich jak: gogle VR, magnetowid z kasetami w systemie VHS, green screen oraz dotykowy hologram. Ścianka imitująca popularne na premierach tło zdjęć zachęca do sięgnięcia po własną „nową technologię”: aparat lub telefon. W tym miejscu zwiedzający może zrobić sobie zdjęcie („selfie”) na oryginalnym tle i „otagować” placówkę w mediach społecznościowych.
Z oferty oprowadzania po Filmimuuseum korzystają głównie grupy przedszkolne i szkolne. Dużym zainteresowaniem cieszy się oferta edukacyjna nastawiona na tworzenie animacji poklatkowej.
Porto: Serralves / Casa do Cinema Manoel de Oliveira
Casa do Cinema to oddział działalności Serralves w całości dedykowany twórczości i kolekcji osobistych pamiątek reżysera Manoela de Oliveiry. Na wystawie o portugalskim twórcy zamieszczono wideowall. Urządzenie prezentuje pięćdziesiąt produkcji filmowych Oliveiry i zachęca do podróży obejmującej ponad osiem dekad twórczość reżysera. Głównym elementem ekspozycji jest instalacja wideo prezentująca osobne eseje wizualne na temat trzech filmów z dorobku artystycznego twórcy. Filmy są wyświetlane symultanicznie na czterech ekranach wielkoformatowych.
I AM 25 YEARS OLD jest międzypokoleniowym projektem edukacyjnym realizowanym przez edukatorów współpracujących z Serralves. W każdej z miejscowości, w której odbywają się warsztaty, prowadzący realizują cykl trzydziestu trzech spotkań: jedenaście spotkań z seniorami mieszkającymi w domu opieki, jedenaście spotkań z młodzieżą w domu dziecka oraz jedenaście spotkań łączonych. Zadaniem seniorów jest podzielenie się historiami z lat młodości. Wspomnienia są rejestrowane i odsłuchiwane przez młodzież oraz pozostałych seniorów biorących udział w projekcie. Nastolatkowie, biorący udział w projekcie, uczą się m.in. obsługi sprzętu filmowego i programów do montażu filmów.
PODRĘCZNIK DOBRYCH PRAKTYK
W oparciu o zdobytą wiedzę i doświadczenia, pracownicy Muzeum Kinematografii w Łodzi napisali podręcznik dobrych praktyk, stanowiący podsumowanie wyjazdów w ramach mobilności oraz sugerujący właściwe podejście do nowych technologii w edukacji seniorów na muzealnych wystawach i warsztatach.
REZULTATY PROJEKTU
Bazując na wiedzy i doświadczeniu zdobytym w trakcie zagranicznych wyjazdów, pracownicy Muzeum Kinematografii w Łodzi zorganizowali warsztaty „Na ścianie i na ekranie” oraz „Cisza na planie” wykorzystujące nowe technologie, w których wzięli udział wyłącznie seniorzy.
Powstał również scenariusz dla pracowników ekspozycji i edukatorów, który wskazuje na najważniejsze dobre praktyki w edukowaniu osób w wieku senioralnym do korzystania z nowych mediów i stanowisk multimedialnych na wystawach w muzeum.
Pracownicy wykorzystają zdobyte informacje w celu udoskonalania wystawy stałej oraz organizowanych wystaw czasowych. Nowe technologie (np. aplikacje multimedialne) zostaną rozbudowane o instrukcję obsługi. W ofercie edukacyjnej pojawią się warsztaty przeznaczone wyłącznie dla osób senioralnych.
WSPÓLNIE USUWAJMY GRANICE W DOSTĘPIE DO KULTURY!
Zachęcamy pracowników muzeów do tworzenia oferty edukacyjnej aktywizującej seniorów. Na własnym przykładzie przekonaliśmy się, że takie działania spotykają się z bardzo ciepłym przyjęciem po stronie zainteresowanych. Dodatkowo wzbogacają ich umiejętności w zakresie stosowania nowych technologii.
Mamy nadzieję, że nasze obserwacje i wnioski skłonią pracowników merytorycznych muzeów do przygotowania oferty edukacyjnej aktywizującej seniorów. To ważna grupa odbiorców, która dobrze przyjmuje i docenia wysiłek włożony w niwelowanie barier dostępu do kultury cyfrowej.
Dziękujemy wszystkim instytucjom biorącym udział w projekcie oraz osobom bezpośrednio z nim związanym.
Dziękujemy programowi Erasmus+ za możliwość przeprowadzenia obserwacji.
Współfinansowanie:
Partnerskie organizacje przyjmujące:
