Wideoświat. Powrót do kaset VHS

Technologia VHS zrewolucjonizowała myślenie o kinematografii. Przeniosła seanse filmowe z sal kinowych do prywatnych mieszkań i zmieniła praktyki odbiorcze widzów na całym świecie. W Polsce zbiegła się w czasie ze zmianami polityczno–społecznymi okresu transformacji na przełomie lat 80. i 90.

Kultura wideo w Polsce zaczęła się od kaset i magnetowidów sprowadzanych z zagranicy. Tylko najbogatsi mogli kupić wideo w Peweksie albo Baltonie. Filmy niedopuszczone przez cenzurę do kinowego obiegu były przywożone z Zachodu. Często tłumaczyli je amatorzy. Ścieżki lektorskie powstawały
w prowizorycznych warunkach: w garażach i piwnicach, pomieszczeniach wygłuszonych tekturowymi opakowaniami po jajkach. W ten sposób
do Polski trafiła m.in. Akademia policyjna (Police Academy, reż. Hugh Wilson, 1984), Rambo II (reż. George P. Cosmatos, 1985), komedia erotyczna
Lody na patyku (Eskimo Limon, reż. Boaz Davidson, 1978) oraz seria o Jamesie Bondzie.

Polacy podglądali praktyki odbiorcze z zagranicy i dostosowywali je do własnych potrzeb oraz możliwości. Mimo że VHS (ang. Video Home System)
w założeniu był przeznaczony do użytku domowego, w Polsce trudny dostęp do magnetowidów spowodował powstanie tzw. kin kasetowych.
Ze względu na łatwość przegrywania jednego filmu na kilka kaset nośnik ten szybko spopularyzował się wśród środowisk opozycyjnych wobec władzy. Do obiegu poza cenzurą trafiły materiały Solidarności i „półkowniki”, czyli filmy zatrzymane przez cenzorów m.in. Przesłuchanie (reż. Ryszard Bugajski, 1982), Kobieta samotna (reż. Agnieszka Holland, 1981).

Rozwój rynku wideo na początku lat 90. stanowi odbicie wczesnego kapitalizmu w Polsce. Prywatne biznesy rozwijały się, zupełnie ignorując kwestię praw autorskich. Przepych półek w wypożyczalni kontrastował ze wspomnieniami asortymentu w sklepach w latach 80. Równocześnie zwiększyły
się możliwości posiadania własnego magnetowidu; sprzęt taniał i stawał się łatwo dostępny. Polacy oglądali na kasetach wszystko: kinowe hity, filmy
z Arnoldem Schwarzeneggerem i Sylvestrem Stallonem, kursy fitness i seanse hipnotyzera Anatolija Kaszpirowskiego. Rynek zalało niskobudżetowe kino klasy C ze Stanów Zjednoczonych oraz Włoch. Nastał czas największej popularności VHS.

Obiekty i scenograficzne aranżacje na wystawie odzwierciedlają ówczesną kulturę wideo. Stanowisko bazarowe przypomina warunki, w jakich sprzedawano nielegalne wydania kaset. Odtworzona wypożyczalnia przywołuje świątynię „wideofilii” lat 90. Cenne, „bootlegowe” przedmioty,
czyli tworzone bez zagranicznych licencji (np. gra planszowa Komandosi), dokumentują siłę zainteresowania polskiego odbiorcy kulturą popularną. Prywatne nagrania zrealizowane kamerą wideo pozwalały utrwalać sceny z życia rodzinnego. Kasety VHS kreowały styl życia Polaków na progu
nowego millenium, który bezpowrotnie przeminął wraz z popularyzacją DVD, a następnie VOD.

Muzeum Kinematografii w Łodzi zgromadziło na wystawie artefakty minionego czasu. Prezentujemy obiekty otrzymane lub wypożyczone od kolekcjonerów i badaczy oraz udostępnione przez muzea techniki. Dzięki temu powstała pierwsza wystawa muzealna o kulturze wideo w Polsce.

Wideoświat. Powrót do kaset VHS
Wystawa czasowa od 20 kwietnia do 1 września 2024
Muzeum Kinematografii w Łodzi

Kurator: Kornel Nocoń

Konsultacje: Grzegorz Fortuna, Krystian Kujda

Identyfikacja wizualna: Maciej Keppe

Materiały audiowizualne: Wojciech Wojtysiak, Mikołaj Zacharow

Wywiady: Anna Michalska, Kornel Nocoń

Tłumaczenie: James West

Autor fontu Consul Polish Typewriter: Tomasz Skowroński
Współpraca: prof. Piotr Sitarski, Rafał Andrzejczak, Olga Drenda, Łukasz Grygiel, Marzanna Gumińska, Mirosław Gumiński, Mariusz Jarząbek, Piotr Kosmala, Filip Pietrzak, Wojciech Przylipiak, Grzegorz Steć