Zobacz animację!
Jerzy Stuhr, realizacja: Michał Orzechowski
Przeczytaj ciekawostki o Jerzym Stuhrze i filmie „Kingsajz” (1987) Juliusza Machulskiego
Ciekawostki przygotowali Joanna Karp z Działu Promocji i Rozwoju, Julia Błażyńska z Działu Zbiorów oraz Hanna Siewińska.
O Stuhrze
Jerzy Stuhr to jeden z najbardziej znanych i utalentowanych polskich aktorów. Pochodzi on z Krakowa i tam kształcił się teatralnie, ale także studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jego aktorskie, studenckie początki powiązane są z Teatrem STU prowadzonym przez Krzysztofa Jasińskiego. W 1972 roku po ukończeniu Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej rozpoczął on pracę w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej. Od razu po zakończeniu studiów aktorskich zaczął także pojawiać się w telewizji w rolach epizodycznych i spektaklach telewizyjnych. Początki kariery telewizyjnej Stuhra związane są także z rolą konferansjera w satyryczno-kabaretowym programie Spotkania z Balladą, w którym występowali aktorzy scen krakowskich i studenci krakowskiej PWST. Przełomowym momentem w karierze Stuhra była jego rola w filmie Wodzirej Feliksa Falka. Aktor wcielił się tam w postać Lutka Danielaka, którą zaskarbił sobie sympatię opinii publicznej. W latach 80. za sprawą ról w filmach Falka, Agnieszki Holland oraz Krzysztofa Kieślowskiego stał się twarzą kina moralnego niepokoju oraz aktorem całego pokolenia. W latach 90. Stuhr mocno poświęcił się pracy pedagogicznej przyjmując role wykładowcy na Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie, gdzie w latach 1990-1996 oraz 2002-2008 pełnił także funkcje rektora.
Stuhr na scenie
Stuhr od 1971 roku występuje regularnie na deskach Starego Teatru w Krakowie. Pierwszym spektaklem, w którym tam zagrał były Biesy Fiodora Dostojewskiego w reżyserii Andrzeja Wajdy. Na aktorstwo Stuhra w dużym stopniu wpłynęło jego doświadczenie pracy z Konradem Swinarskim przy wystawieniu Dziadów Adama Mickiewicza. Jak mówił sam aktor, praca z ówczesnym dyrektorem Starego Teatru w dużym stopniu go ukształtowała:
(…) pozostała we mnie pewna, nazwijmy to, metoda: że tym bardziej moje aktorstwo będzie wartościowe, im więcej mnie będzie kosztować. Konrad wszczepił we mnie tę definicję zawodowej działalności: im intymniej mówię, tym bardziej zmuszam się do wyspowiadania, tym jest to wartościowsze. – cyt. za: Joanną Walaszek, Konrad Swinarski i jego krakowskie inscenizacje, Warszawa 1991
Stuhr występował także w wielu spektaklach Jerzego Jarockiego m.in. Matce Witkacego, Procesie Kafki czy Wiśniowym sadzie Czechowa. W późniejszych latach często pracował także z wyżej wspomnianym Andrzejem Wajdą m.in. przy Nocy listopadowej Wyspiańskiego, czy Zbrodni i karze Dostojewskiego występując w rolach aktorskich, ale także przyjmując funkcję asystenta reżysera.
Stuhr po włosku
Od 1980 Stuhr silnie związany jest także z włoską sceną teatralną. Pierwszym spektaklem, w którym zagrał za granicą byli Oni Witkacego w reżyserii Giovanniego Pampiglione. Stuhr przy okazji tej roli nauczył się języka włoskiego, co otworzyło mu drzwi włoskich scen teatralnych. W 1982 roku aktor otrzymał nagrodę Krytyki Włoskiej, a w 1998 roku prestiżową nagrodę Narodowego Syndykatu Włoskich Dziennikarzy Filmowych – Nastro d’Argento dla najlepszego twórcy europejskiego.
Stuhr i Kieślowski
W latach 70. Stuhr zaczął współpracować z Krzysztofem Kieślowskim. W 1976 roku zagrał w Bliźnie oraz Spokoju, który ze względu na cenzurę swoją premierę miał dopiero cztery lata później. W 1977 roku Stuhr ponownie spotkał się z Kieślowskim, jednak tym razem w Starym Teatrze przy realizacji Życiorysu. Kieślowski w swojej autorskiej sztuce ukazał kronikę powojennej polski, a Stuhr zagrał w niej u boku Jerzego Treli. W 1979 Stuhr i Kieślowski ponownie spotkali się na planie filmowym, tym razem podczas pracy nad Amatorem. W filmie Stuhr wcielając się w zaopatrzeniowca Filipa Mosza sportretował rodzącą się w człowieku potrzebę sztuki w obliczu opresyjnej rzeczywistości. W Amatorze jak i we wcześniej wspomnianym Spokoju Stuhr pracował nie tylko jako aktor, ale także współtwórca dialogów. Postać Kieślowskiego jak i jego spojrzenie na świat niewątpliwie wpłynęły na Stuhra, który zwrócił się w stronę reżyserii. Swój drugi film fabularny Historie miłosne zadedykował właśnie Kieślowskiemu tworząc współczesny moralitet o uczuciach.
Kieślowski o Stuhrze
Krzysztof Kieślowski, z którym niejednokrotnie Stuhr współpracował, mówił o nim: Wydaje mi się dość wyjątkowym w Polsce przypadkiem aktora, który sprawdza się (…) i w filmie, i w telewizji, i w teatrze. Z czego to wynika? Myślę, że decydują o tym dwa elementy, o których warto powiedzieć. Pierwszy stanowi technika, wspaniała technika, opanowana do perfekcji we wszystkich właściwie szczegółach. Druga rzecz, niemniej istotna, przydatna zwłaszcza dla kina, to jego znajomość rzeczywistości. A ponad tymi dwiema umiejętnościami góruje inteligencja.
Wypowiedź K. Kieślowskiego w programie telewizyjnym „Twarze teatru: Jerzy Stuhr”.
Kariera komedianta
Niezwykłą popularność przyniosły Stuhrowi także brawurowe kreacje komediowe. W szczególności wiążą się one z obrazami Juliusza Machulskiego. Seksmisja, Deja vu czy Kingsajz przeszły do historii polskiej komedii ukazując w krzywym zwierciadle otaczającą rzeczywistość.
Szuflandia
Jednym z pozostających w pamięci elementów filmu Kingsajz jest scenografia Janusza Sosnowskiego, który wyjaśnił: „Szuflandię” – niewielki pokój zapełniony szafami katalogowymi i zbędnymi meblami – wybudowałem w studio i stała tam ona przez cały okres zdjęciowy, stanowiąc punkt odniesienia do dziesiątków olbrzymich dekoracji, wznoszonych w sąsiednich halach [WFF w Łodzi] i będących 20-krotnym powiększeniem jej wybranych fragmentów.
Nakręcone w Łodzi, Anna Michalska, Jakub Wiewiórski, Muzeum Kinematografii w Łodzi, 2022.
O Januszu Sosnowskim, scenografie filmu „Kingsajz”
Natomiast w filmie „Kingsajz” Janusz zadziwił mnie konsekwencją w doborze kolorystyki zaprojektowanych dekoracji. Postanowił różnymi kolorami dekoracji oddzielić świat realistyczny od bajkowego i pilnował tego bardzo dokładnie. Podzielił moich współpracowników na dwie grupy: budowlańców i malarzy. Druga grupa była pod jego osobistą kuratelą: każdy malarz musiał mu pokazywać próbki po wymieszaniu farb i dopiero wtedy Janusz akceptował określony kolor. Ciekawostką było to, że zawsze projektował dekoracje co do milimetra, ale gdy się dowiedział od operatora, że będą stosowane inne obiektywy niż było ustalone wcześniej, to potrafił natychmiast „uciąć” dekoracje o jedną trzecią. Taka precyzja rzadko się zdarza i świadczy o jego dużym profesjonalizmie – wypowiedź Wojciecha Wolniaka (kierownika budowy dekoracji) o Januszu Sosnowskim, twórcy scenografii do filmu „Kingsajz”.
Wypowiedź Wojciecha Wolniaka – kierownika budowy dekoracji. Rozmawiał Jerzy Moniak.
Beata Tyszkiewicz vs. Witold Pyrkosz
Do roli redaktor naczelnej Zenony Bombaliny kandydatką była Beata Tyszkiewicz, jednakże rolę tę otrzymał Witold Pyrkosz. Do tego, że z ról wygryzają mnie młodsze kobiety, jestem przyzwyczajona, ale żeby Pyrkosz? – zareagowała aktorka.
Nakręcone w Łodzi, Anna Michalska, Jakub Wiewiórski, Muzeum Kinematografii w Łodzi, 2022.
Efekty specjalne
W 1989 roku reżyser prezentował Kingsajz w USA. Wtedy na ekranach amerykańskich kin pojawił się film Kochanie, zmniejszyłem dzieciaki Joego Johnstona, gdzie do efektów specjalnych wykorzystano komputery. Tymczasem u nas nie było ani jednego. Nie chciałem, żeby bohaterowie wyglądali jak normalni ludzie w przebraniach krasnali, dlatego umieściliśmy kamerę bardzo wysoko i z takiej perspektywy kręciliśmy – wspominał reżyser.
Nakręcone w Łodzi, Anna Michalska, Jakub Wiewiórski, Muzeum Kinematografii w Łodzi, 2022.
Wróć do strony:
Wróć do strony głównej:
Projekt „Co ich łączy?” przygotowano z okazji 600-lecia Łodzi.
Zajrzyj również: