zbiory

Tysiące eksponatów opowiadających historię kina

Jeśli kochacie kino, lubicie stare filmy i współczesne blockbustery, jeśli chcecie dowiedzieć się czegoś więcej o gwiazdach ekranu i tych z drugiej strony kamery: reżyserach, scenografach, operatorach i dźwiękowcach przyjdźcie do Muzeum Kinematografii w Łodzi lub zajrzyjcie na naszą stronę Zbiory i Projekty. Tam znajdziecie już zdigitalizowaną część kolekcji i rozmowy O HollyŁodzi. Nowe materiały będą się sukcesywnie pojawiać.

Muzeum Kinematografii w Łodzi to drugie pod względem wielkości archiwum filmowe w Polsce. Zachowuje i upowszechnia zabytki z dziedziny techniki, sztuki i kultury filmowej. Kolekcja muzeum budowana jest od 1986 roku. Obiekty i archiwalia pozyskiwane są drogą zakupów oraz od darczyńców.

Zbiory muzeum podzielone są na działy tematyczne obejmujące: technikę filmową; plakaty i scenografię; historię kina zawierającą archiwalia dotyczące poszczególnych filmów i twórców – w tym dokumenty, zdjęcia, materiały promocyjne; kopie filmowe; scenariusze i scenopisy oraz animację.

Muzealna kolekcja to prawie osiemdziesiąt tysięcy eksponatów. Są wśród nich unikatowe urządzenia z epoki poprzedzającej film – latarnie magiczne z przełomu wieków, mutoskop, czy odrestaurowany w 2016 roku fotoplastikon, który pochodzi z pracowni wynalazcy tego urządzenia Augusta Fuhrmana –  jedyny w Polsce oryginał i według Towarzystwa Fuhrmannowskiego jeden z sześciu zachowanych w świecie.
Jest imponujący zbiór aparatów fotograficznych i kamer filmowych wyprodukowanych w znanych na całym świecie firmach.
Na uwagę zasługuje też bogata kolekcja różnorodnych projektorów filmowych, która ukazuje kolejne etapy rozwoju techniki filmowej od początków kina. Są to profesjonalne i amatorskie projektory i rzutniki na wszystkie szerokości taśmy i różnorodne źródła światła – od lampy naftowej po łuk elektryczny. Wśród nich znajdują się wszystkie modele produkowane w nieistniejących już dziś, jedynych tego rodzaju w Polsce, Łódzkich Zakładach Kinotechnicznych „Prexer”.

Zbiór plakatów i afiszy filmowych, polskich i zagranicznych, liczy ponad dwadzieścia tysięcy obiektów. Odzwierciedla historię polskiego plakatu filmowego, jak również historię kina w ogóle. Najstarsze plakaty pochodzą z lat 20. i 30. ubiegłego wieku. W kolekcji są plakaty do m.in.: Wiernej rzeki z 1936 roku w reżyserii Leonarda Buczkowskiego, Zapomnianych melodii z 1938 roku w reżyserii Konrada Toma i Jana Fethkego, czy Ostatniego Mohikanina w reżyserii George’a B. Seitz’a i Nie ufaj mężczyźnie w reżyserii W.S. Van Dyke’a – oba z 1936 roku.
Muzeum Kinematografii w Łodzi ma największą na świecie kolekcję plakatów do filmów Andrzeja Wajdy. To jedyny tak obszerny – liczący ponad trzysta egzemplarzy – zbiór, stanowiący dowód ogromnej popularności reżysera i jego filmów na wszystkich kontynentach. W kolekcji znajdują się prace: Romana Cieślewicza, Wojciecha Zamecznika, Wojciecha Fangora, Franciszka Starowieyskiego, Wiktora Górki, Waldemara Świerzego, Jana Lenicy – ojców polskiej szkoły plakatu, którzy tworzyli również wersje obcojęzyczne swoich plakatów do filmów Wajdy. Nie brakuje też prac Wiesława Wałkuskiego, Jakuba Erola, Cypriana Kościelniaka, Andrzeja Pągowskiego, Marka Freundenreicha, Marcina Mroszczaka, Rafała Olbińskiego czy Rosława Szaybo, oraz plakatów znakomitych zagranicznych twórców m.in. Petera Strausfelda, Dominique Guillotin, Otto Kummerta, Milana Grygara.
Dużą część kolekcji stanowią zagraniczne plakaty do filmów polskich reżyserów, m.in.: Aleksandra Forda, Romana Polańskiego, Jerzego Kawalerowicza, Agnieszki Holland, Krzysztofa Zanussiego.

Muzeum posiada obszerne archiwa twórców polskiej sztuki filmowej – Andrzeja Munka, Aleksandra Forda, Jana Rybkowskiego, Jerzego Ziarnika, Jerzego Toeplitza, Wojciecha Jerzego Hasa, Jerzego Kawalerowicza, Tadeusza Chmielewskiego, Edwarda Zajička przekazane przez ich spadkobierców. Są to imponujące ilościowo i jakościowo zbiory zapisków, korespondencji, fotografii, dokumentów związanych z ich prywatnym i zawodowym życiem. W muzeum znajdują się bogate zbiory archiwaliów dotyczący twórców łódzkiej Wytwórni Filmów Oświatowych: Barbary i Jana Czeczów, Bohdana Mościckiego, Edwarda Pałczyńskiego.
Jest cenna kolekcja pamiątek po Poli Negri, aktorce polskiego pochodzenia, gwieździe niemieckiego i hollywoodzkiego kina niemego lat 20. XX wieku. Archiwum zawiera programy do  filmów z jej udziałem, portrety i kartki pocztowe z filmowymi wcieleniami, fotosy, nuty i płyty z jej nagraniami. Jest również unikatowy egzemplarz napisanej przez Polę Negri książki  z 1925 roku „La vie et le reve au cinema”, czyli „Życie i marzenie w kinie”.

Tysiące fotosów, bogaty zbiór scenariuszy (w różnych wersjach językowych) i scenopisów, kilkanaście tysięcy programów filmowych z całego świata (w tym programy do polskich filmów przedwojennych z pieczątkami pierwszych łódzkich kin). Także projekty scenograficzne do filmów fabularnych i animowanych, a wśród nich prace m.in. jednego z najwybitniejszych polskich scenografów Anatola Radzinowicza, Lidii i Jerzego Skarżyńskich, Kazimierza Mikulskiego, Władysława Starewicza, Bogdana Söllego, Andrzeja Halińskiego, Janusza Sosnowskiego.

Szczególne miejsce w zbiorach zajmuje kolekcja przedstawiająca historię polskiej animacji, na którą składają się projekty scenograficzne, projekty postaci, lalki i kadry z filmów animowanych oraz filmy.
W zbiorze lalek, liczącym ponad sto obiektów, są m.in. lalki z 1947 roku do animacji Za króla Krakusa Zenona Wasilewskiego, jednego z pionierów polskiego filmu lalkowego – film uznawany jest dzisiaj za początek polskiej profesjonalnej animacji; Kocmołuszka z 1955 roku czy Damona z 1958 roku w reżyserii Edwarda Sturlisa. Filmy Tadeusza Wilkosza – twórcy misia Colargola czy pingwina Pik-Poka – w tym jego debiutanckie Misie figle z 1959 roku, czy Poranek Misia z 1967 roku – pierwszy odcinek przygód misia Colargola. Z grona wybitnych twórców ze Studia Małych Form Filmowych Se-Ma-For posiadamy prace m.in.: Daniela Szczechury, Jerzego Kotowskiego, Stanisława Lenartowicza, Lucjana Dembińskiego, zaś spośród skupionych wokół Studia Filmów Rysunkowych w Bielsku Białej – m.in. Mariana Cholerka, Romualda Kłysa, Mirosława Kijowicza, Aleksandra Oczko, Franciszka Pyter, Lechosława Marszałka.

Muzeum posiada również własną filmotekę, którą tworzy blisko dwa tysiące tytułów – obok filmów fabularnych również animowane i dokumentalne.

Przez lata budowana kolekcja jest prezentowana na nowej wystawie stałej „Łódź Filmowa” oraz podczas wystaw czasowych. Muzealne zbiory udostępniane są także do badań naukowych. Część kolekcji prezentowana jest on-line. W  2021 roku powstał muzealny katalog zbiorów on-line, sukcesywnie uzupełniany, w ramach programu Kultura Cyfrowa, dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.

Blask stereoskopii zawiera dostęp do Cyfrowego Muzeum Kinematografii – m.in. zdigitalizowanych w 2016 roku programów filmowych; Aparat OKO i Orchestrion Atlantic – dotyczą konserwacji obiektów muzealnych.

Kontynuując misję muzeum, której jednym z nadrzędnych celów jest gromadzenie i upowszechnianie zabytków, sukcesywnie będziemy prezentować naszą kolekcję na stronie internetowej muzeum.