Historia pałacu Karola i Anny Scheiblerów
Pałac Karola i Anny Scheiblerów przy Wodnym Rynku 1 (obecnie Plac Zwycięstwa), stanowiący współcześnie siedzibę Muzeum Kinematografii w Łodzi, dzieli historię imperium scheiblerowskiego. Jego powstanie wiąże się z początkiem budowy pierwszego kompleksu fabrycznego. Natomiast jego opuszczenie przez rodzinę, związane jest z utratą kontroli nad firmą. Jest miejscem symbolicznym, które przez dekady pełniło nie tylko funkcję domu, spajającego razem rodzinę, ale też było sercem całej firmy.
Przy Wodnym Rynku
Do dziś nie ma wśród historyków zgody gdzie zamieszkał Karol Wilhelm Scheibler z nowo poślubioną małżonką – Anną z Wernerów. Jedna z teorii mówi o tym, iż pierwszym domem pary był budynek, na miejscu którego stoi współcześnie Księgarnia Archidiecezjalna przy ul. Piotrkowskiej. Inna zaś, że początek bytności Scheiblerów w Łodzi, wiąże z budową ich pierwszego domu od razu przy Wodnym Rynku. Zapewne nigdy nie poznamy ostatecznej wersji zdarzeń, gdyż nie zachowały się źródła, które mogłyby rozświetlić dla nas mroki dziejów.
Jedno jest pewne, niezależnie od tego gdzie Scheiblerowie zamieszkali najpierw, na stałe osiedli przy Wodnym Rynku. Powstał tam początkowo, w latach 1855-1856, niewielki, parterowy, murowany dom, na podobieństwo domów tkaczy łódzkich. Wraz z nim postawiono budynki kuchni, wozowni i stajni.
Rozbudowy i przebudowy pałacu
Wraz z rozwojem firmy i powiększaniem się rodziny, zapadła decyzja o rozbudowie istniejącej siedziby. W latach 1865-1868 nastąpiła pierwsza przebudowa. Według projektu opracowanego przez Karola Mertschinga, powstała piętrowa, neorenesansowa willa. Nad korpusem głównym budynku dobudowano piętro. Od strony wschodniej powstała dobudówka mieszcząca łazienki i sanitariaty. A od strony ogrodu, parterowa przybudówka wejściowa, która z czasem przyjęła formę westybulu mieszczącego ogród zimowy, nakryta tarasem.
Dalsza przebudowa kontynuowana w latach 1868-1874, wiązała się z dobudowaniem wieży mieszczącej klatkę schodową. Całość bryły nabrała w swoim głównym korpusie cech wspomnianej neorenesansowej willi miejskiej w stylu włoskim. A pomieszczenia parteru otrzymały wygląd i wyposażenie reprezentacyjne, którą to funkcję zachowały do dnia dzisiejszego.
Kolejna przebudowa, już po śmierci nestora rodu, była dziełem zatrudnionego przez Annę Scheibler szwagra – warszawskiego architekta Edwarda Lilpopa. Prace prowadzone były w latach 1884-1887. Założeniem architekta było zastąpienie kilku, niespójnych ze sobą budynków, jedną bryłą i nadanie jej cech dużej, reprezentacyjnej rezydencji na wzór pałacu. W tym celu zastąpiono zachodnią, parterową oficynę przylegającą do wieży, dwukondygnacyjną częścią gospodarczo-mieszkalną. Bryła budynku uległa ujednoliceniu. Całość uzyskała spójny wygląd neorenesansowego pałacu miejskiego o klasycyzującej fasadzie, gdzie na tzw. „kostium włoski” przefiltrowany przez architekturę berlińską, nałożono „kostium francuski” w postaci ryzalitu fasady części głównej budynku od strony Wodnego Rynku.
Zachowane do dzisiaj wyposażenie i udekorowanie wnętrz reprezentacyjnych apartamentów na parterze również zawdzięczamy Annie Scheibler. Boazerie, dekoracje drewniane i wbudowane meble, są dziełem wrocławskiej firmy Gebrüder Bauer-Breslau. Möbel, Parquett und Bautischlerei-Fabrik. Część mebli jak i unikatowe piece kaflowe sprowadzane były z Niemiec, Francji i Niderlandów. Posadzki w łazienkach i kuchniach wyłożono płytkami m.in. słynnej i do dzisiaj działającej firmy Villeroy & Boch.
Ostatnim etapem rozwoju architektonicznego pałacu była w 1910 roku nadbudowa nad wschodnią łazienką piętra oraz montaż szybu windy wewnątrz wieży. Od tego czasu bryła budynku nie uległa już dalszym dużym przeobrażeniom aż do końca XX wieku.
Rodzina Scheiblerów mieszkała w pałacu do roku 1932, kiedy to w wyniku sanacji utraciła bezpośrednią kontrole nad firmą. Sam pałac, jako część majątku firmy, pozostał oficjalną siedzibą zarządu i mieszkaniem prezesa i dyrektora naczelnego firmy – Feliksa Maciszewskiego. Sami Scheiblerowie przenieśli się do swojej drugiej łódzkiej, prywatnej rezydencji – pałacu przy ul. Piotrkowskiej 266. Pałac przy Wodnym Rynku pozostawał siedzibą prezesa Maciszewskiego do wybuchu II wojny światowej.
Powojenne losy pałacu
W okresie 1939-1945 pozostawał siedzibą zarządu firmy, m.in. przejściowo mieszkali tam członkowie rodziny Scheiblerów jako członkowie zarządu (Jerzy von Scheibler). Część pałacu zajmowało dowództwo Wehrmachtu oraz policji. Nie uległ on, co warto podkreślić, zniszczeniu i degradacji zarówno w wyniku działań wojennych, jak i działalności okupanta.
Pałac siedzibą Muzeum Kinematografii w Łodzi
Od 1 kwietnia 1986 roku pałac Karola i Anny Scheiblerów jest oficjalną siedzibą Muzeum Kinematografii. Po przejęciu pałacu przez Muzeum Kinematografii w latach 80. XX wieku, gruntowny remont objął piwnice, które przystosowano do potrzeb wystawienniczych. Kolejnym przeobrażeniom uległa dawna wozownia, która została wyremontowana i adaptowana na potrzeby kina studyjnego Kinematograf. XXI wiek przyniósł dla budynku kolejne zmiany wiążące się z przystosowaniem przestrzeni wystawienniczych do potrzeb zwiedzających z niepełno-sprawnościami. Wybudowana została nowa klatka schodowa oraz zainstalowana winda, umożliwiające swobodne poruszanie się po wszystkich kondygnacjach pałacu: od piwnic, aż po strych.